O panteón dos escritores galegos en fronte do tenebroso Atlántico en A Coruña
VEN A GALICIA
Dúas visitas especiais ao cemiterio de Santo Amaro para festexar o idioma
17 may 2022 . Actualizado a las 11:57 h.En fronte do tenebroso mar, na zona máis próxima ao axitado Atlántico do cemiterio de Santo Amaro de A Coruña, atópanse os restos de Manuel Murguía. O historiador arteixán descansa ao lado de onde o fai o seu compañeiro de profesión José Pérez Ballesteros. «Non sei se, despois de morrer, podes falar co veciño, pero, se se pode, estes dous levan 200 anos discutindo», afirma Suso Martínez durante a primeira das dúas visitas especiais ao camposanto organizadas polo Concello da Coruña con motivo do Día das Letras Galegas e celebradas este luns.
Xunto a Murguía tamén descansan os seus cinco fillos, pero non Rosalía de Castro —a poetisa está enterrada no Panteón de Galegos Ilustres, en Santiago—. A ruta polo camposanto, guiada por Martínez, percorre os catro departamentos nos que se divide facendo un repaso dos diferentes autores e persoas ligadas ás letras galegas cuxos restos se atopan alí, en especial aqueles que foron homenaxeados nesta data e os que, probablemente, o serán algún día. «O 19 de maio do 2000, o Deportivo gañaba a Liga, e dous días antes celebrabamos o Día das Letras Galegas dedicado a Murguía», recorda Suso Martínez ante a tumba do historiador, na que, ao igual que ocorre na de Pondal, hai dous caraveis apoiados.
Quen si está enterrada en Santo Amaro é Francisca Herrera. Esta escritora fora escollida no 1948 para entrar a formar parte da Real Academia, mais non logrou que se celebrase o acto oficial de ingreso antes da súa morte no 1950. Case corenta anos máis tarde, no 1987, «fíxoselle xustiza e dedicóuselle o Día das Letras». O cartel conmemorativo amosaba unha cadeira branca, en representación do posto que nunca chegou a ocupar nunha Academia que, por aquel entón, só estaba formada por homes.
A visita non só percorre as tumbas e a historia dos grandes escritores que descansan en Santo Amaro —o cemiterio coruñés é o camposanto no que máis autores da lingua galega están enterrados—, senón que Martínez tamén explica o vínculo existente entre moitas das figuras históricas que pasaron pola Coruña ao longo da historia da cidade. Así, por exemplo, nárrase como Picasso, cuxa irmá Conchita tamén está enterrada neste camposanto, admiraba ao polifacético artista Luís Seoane e como coñeceu a Juan Pardo e Junior en París. «Picasso ensináballe aos franceses como comer os percebes, e adoitaba dicir que lle sabían á Coruña», relata o guía. Antón Vilar Ponte, Pucho Boedo, Eduardo Pondal, Curros Enríquez, Clara Corral —en palabras de Martínez, «unha desas mulleres que escribían de noite»— ou Wenceslao Fernández Flórez son algúns dos grandes autores das letras galegas que percorre esta visita especial ao cemiterio de Santo Amaro.
Suso Martínez: «Pola noite, o guía sigo sendo eu, pero Fiz de Cotovelo fagocítame»
Polo Día das Letras Galegas, dedicado este ano a Florencio Delgado Gurriarán, o Concello da Coruña organizou dous pases especiais ao cemiterio. O segundo, que comezou ás 21.00 horas, presentaba diferenzas importantes co primeiro. «Este faise de día e é maioritariamente científico. Traio material sobre os ‘xigantes' das letras galegas. Falo, por exemplo, de Sebastián Martínez Risco, quen presidía a Real Academia Galega durante o 17 de maio do 1963, a primeira vez que se celebrou o Día das Letras e que está aquí enterrado», explica Suso Martínez. «Falo de Pondal e Curros, de Murguía e da súa familia. Ponme bastante triste que Rosalía non estea aquí tamén, pero toda a súa familia si está. Explico a historias dos xa homenaxeados e dos que o serán».
En cambio, no pase nocturno, o guía interpreta a Fiz de Cotovelo, unha ánima en pena, guía da Santa Compaña e personaxe da obra de Wenceslao Fernández Flórez O bosque animado. «Os pases nocturnos das visitas que adoitamos organizar polas noites están moi solicitados. Nesta ocasión, trátase dunha versión especial. Fiz de Cotovelo regresa aquí nunha visita literaria. Vai contar historias das nosas letras», indica o actor. «O guía continúa sendo o mesmo, son eu, pero Fiz fagocítame». Durante a visita nocturna conta, por exemplo, a historia de Juana de Vega e do seu marido, Francisco Espoz y Mina.
Dúas visitas especiais ao cemiterio de Santo Amaro no Día das Letras Galegas da man de Suso Martínez para homenaxear e reivindicar a historia dos grandes autores da lingua galega, que é tamén a historia de Galicia e de todos os galegos.
