O big bang do universo Leiro

A s criaturas de Leiro que se apropiaron da planta baixa do Museo de Arte Contemporánea de Vigo (Marco) están a piques de marchar. Os seres antropomórficos nacidos da imaxinación do escultor cambadés preparan o camiño inverso ao que fixeron hai oito meses, cando chegaron para encher de cor e fantasía as estancias dun centro que levaba tempo ansiando un hit, unha mostra que tirara da xente atoallada de tanto estímulo na rúa do Príncipe, convidados a entrar nun mundo silencioso e multiforme poboado de xigantes e pequeniños. A exposición O antropomórfico 1986-2022 é unha viaxe pola obra de Francisco Leiro (Cambados, 1957) ao longo das tres últimas décadas que se fai sen rumbo cronolóxico, como decidiron conxuntamente o autor e o comisario da mostra, Miguel Fernández Cid, director do museo vigués. As pezas reunidas nas amplas estancias do edificio teñen o seu punto de arranque nas súas viaxes a México, no momento en que decide abrir estudio primeiro en Madrid e despois en Nova York. Quedan lonxe xa os anos da súa estancia na Gran Mazá, pero o artista aínda bota de menos aqueles anos que deixaron tanta pegada nel. Visitar a mostra é tamén unha viaxe para a que non se necesita nada máis que cruzar a porta de entrada e deixarse levar por un universo de seres míticos e outros non tanto. A exposición tiña como primeira data de peche o pasado 16 de outubro. Prolongouse de novo ata o 8 de xaneiro do ano a piques de chegar, o 2023. E esta vez non haberá prórroga nin penaltis, así que como di o mesmo Francisco Leiro, terá que espabilarse «porque o 'belén' se recolle en canto pasen as festas», compara con humor.

 

­—No 20 aniversario do Marco, chega vostede cun repaso dos últimos 30. Xa era hora, non? Só hai dez nesa traxectoria nos que o museo vigués non estivera aí, pero tardou en abrir a porta grande ou en facela á súa medida...

—Máis ben xa era hora de que fixese eu unha gran exposición en Vigo despois de ter feito tantos traballos en tantos espazos públicos da cidade. E o Marco é un espazo excelente. Grazas á estrutura das salas da planta baixa interactúan moi ben unhas obras coas outras. E ademais están controladas desde o panóptico por unha escultura en ferro moi hierática, un vixía que fixen.

—Poderíase dicir que Leiro xa tiña un museo á intemperie nas rúas de Vigo, pero faltáballe acubillo, entón?

—Home, desde que me encargaran o proxecto do home peixe, o Sireno, o que fixen foi estudar a cidade, o urbanismo de Vigo, como creceu a partir do século XIX e como dalgún xeito ábrese cara á rúa do Príncipe e dálle unha perspectiva fabulosa. O problema da Porta do Sol é que non ten moitos metros cadrados, e desa carencia veu a idea de facer a escultura tan elevada a esta altura. No caso das pezas que fixen para a estación de Ría e a praza da Estrela, ambas xiran sobre a mesma idea, a de facer memoria do que foi aquela zona, que foi a praia do Areal. Así que penso que facer agora esta exposición no Marco é redondear todo ese proceso, aínda que a mostra non abarca todas as miñas familias escultóricas. Concentreime nun tipo de obra máis esquemática.

 

—Cal é o punto de partida da exposición? Cal é a peza máis antiga que se pode ver no Marco, e cal a máis nova? Fixo algunha exprofeso para a mostra, por darlle actualidade?

—Arranca cunha peza que fixen nunha viaxe a México no ano 1986, que se chama Jaivota. A partir dese ano, hainas ata agora mesmo. A exposición, ademais do panóptico, abarca tres salas e tres patios. En dous deles, toda a obra é nova. Nun teño tres pezas que se chaman Escorredoiras, que son tres figuras moi xeométricas, con moita cor, avanzando no espazo porque pensaba que era o que pedía esa sala, que se proxectasen cara a arriba. Na mesma sala na que están as tres Escorredoiras hai sete pezas suxeitas na parede como se fosen un relicario. E noutro patio teño tres figuras enormes. Unha delas, a que recibe ao espectador é O home de pau. Esas pezas fíxenas exprofeso para esta exposición en Vigo. Pero hai máis.

­—Cales?

—Nas tres salas metín tres familias de estruturas dentro da do Antropomorfo do título. Unhas chámanse Tabitas e Guajolote, nome que vén dado pola forma das cabezas, que parecen de pavo, e guajolote é como se di 'moco do pavo' en México. Noutra sala xuntei unha serie de pezas, todas feitas de tal xeito como torturadas, é un tipo de obra que parece que está sufrindo na súa propia postura. Varias están inspiradas no xamoneiro, o soporte metálico onde se coloca a peza de carne. A idea era contrastar o orgánico con algo máis frío.

­—E conectado coa figura, co real, parece.

—Si, pero noutra sala metín un tipo de obra un chisquiño máis surrealista, con traballos que se achegan máis ao mundo onírico. Teño alí unha peza grande que se chama Barco preto, e personaxes como Peregrina 3 ou Mameluco 4, e unha figura paralizada: Rusty man, o home enferruxado.

­—Pero tamén ten pezas narrativas, como ese Simeón do que ten tantas versións.

—É verdade. Hai unha peza no Marco que se chama Simón Ceboleiro, que entra no que eu considero a miña familia de esculturas de corte mitolóxico pero desacralizados. Eu cámbiolles tanto a iconografía como o seu significado. Simeón o Estilita é un eremita sirio do século III que predicaba subido a unha columna, e eu o que fago é colocalo enriba dunha cebola. É un guiño aos que queren escapar do mundo.

­—Ten un Simeón en Madrid. É o mesmo?

—Non. O Simeón que fixen e que está no paseo de la Castellana é o Simeón sentado. Logo teño outro en Cambados que é Simeón sacando a chaqueta. E teño a Simeón comendo figos. E outro: Simeón con gafas. E aínda hai outro máis: Simeón deitado. É que é un personaxe estupendo que se presta á fantasía!

­—Polo que di, é dos seus favoritos, non?

—Teño moitísimos. Eu o que tiña que facer algún día era unha exposición centrada nas mitoloxías porque é un territorio no que eu traballei moito. Tanto na mitoloxía grecorromana como na nórdica, nas tradicións iconográficas cristiás ou bíblicas. Por exemplo, fixen varias figuras de Eva, e Adán, que sempre me pareceu un personaxe moi interesante. O que fago eu é partir das iconografías populares é darlles un aire simpático.

—Relaciónaselle sempre con obra de grandes dimensións, pero hai un Leiro de pequeniños. De que depende?

—Efectivamente fago esculturas enormes, pero tamén as fago pequenas. Sempre arranco con debuxos en pequeno, e con maquetas. Outra cousa, logo, é a escala. Un apartado interesante que se pode ver no vestíbulo do museo é unha vitrina na que puxemos maquetas de obras miñas, e aí se ve o que digo. A min encántame a obra pequena. Teño unha sala no Marco na que puxen só unha morea de figuras duns 60 centímetros.

—Na presentación do catálogo, o alcalde dixo que lle gustaría ver en Vigo unha das tres pezas da sala na que estaban. Xa se decidiu?

—Non sei. O que comentou foi que quixera que unha quedase na cidade. Iso significa que lle gustou a exposición, e polo que me din, está gustando moito á xente.

—Xa non hai case galerías. Vostede sigue coa Malbourough en Madrid, pero parece que os novos creadores pensan que xa non son necesarias. A vostede que lle parece?

—Eu levo con galerías desde mozo e para min son importantísimas. Sen elas non tes escaparate. Están as redes sociais, pero nelas está todo. O bo e o malo. As galerías e o mercado decantan aos artistas.

—Cando remate a exposición, cal é o destino das pezas?

—Boa parte voltan ao meu estudio, e seguramente usareinas para próximas exposicións; logo hai un número importante de obras cedidas por coleccionistas, que regresarán as mans dos seus propietarios; e tamén están as da miña propia colección, que xa as tiña eu na miña casa. A mostra remata despois de Reis e non se vai prorrogar. O 8 de xaneiro queda desmontar, queda a melancolía de recoller o belén.

---

---