Patrocinado por

Talento de la Costa da Morte en «Endaterra»

Patricia Blanco
Patricia Blanco CARBALLO / LA VOZ

COSAS DEL CAMINO

Una cita con la tradición y el Camiño | Todas las claves del espectáculo que Xacarandaina trae mañana a Dumbría, pura identidad

14 oct 2022 . Actualizado a las 05:00 h.

Ochenta artistas en escena. Un cuerpo de baile integrado por 30 personas de entre 17 y 35 años. Un grupo de pandereteiras compuesto por 12 mujeres. Un grupo de gaitas que suma tamboril, bombo y pandereta, y que junto con saxo, clarín, trompeta y tubo tocarán piezas tradicionales de distintas épocas. Un coro integrado por 35 voces y un amplio despliegue artístico que se completará con Os do fondo da barra, doce voces masculinas y un acordeonista que, junto con percusión, representarán los antiguos cantos de taberna. Las cifras de Endaterra no dejan lugar a dudas: es un espectáculo de gran formato, palabras mayores que se completan con una banda sonora única y exclusiva, un viaje musical que acompaña la transformación de los personajes, pero que a la vez llegó a marcar en algún momento el argumento, dice Ismael Marcos, uno de los compositores.

Con todo ello aterrizará mañana a las 21.30 horas en el pabellón de O Conco (Dumbría) la asociación cultural Xacarandaina, responsable de este proyecto que tiene el apoyo de Deputación y Xunta. Entre los artistas, y entre los responsables de algunos apartados del espectáculo, mucho talento de la Costa da Morte. Identidad.

«A ilusión vén do amor que lle tes ao teu, ao noso folclore, á nosa música, á nosa xente», dice Quique Peón, director y coreógrafo, en el vídeo promocional de Endaterra. La base se ha fijado en los 18 concellos del Camiño Inglés y del de Fisterra y Muxía, en su música y baile tradicional, pero hay más: teatro, trajes, imagen... Se fusiona lo escénico y lo etnográfico siguiendo la peregrinación, en el año 1900, de dos mujeres, una aristócrata inglesa y su doncella, gallega. Interpretan Izquierdo Sisters: Lucía Veiga y Marita Martínez.

«Dende o público o que se ve é unha representación da terra a través do baile (...) É unha historia de Galicia, de emigrantes, de xente que volve, de superstición... A Galicia crente, a dos santos, a meiga», asevera en la presentación audiovisual la dramaturga Susana Crespo. Antón Cabaleiro, ilustrador, añade: «A calquera que vexa isto, veña de onde veña, vaille tocar, porque Endaterra vai ao esencial, queda esa parte moi de aquí, moi do núcleo das cousas»

Fran Barcia
Fran Barcia José Manuel Casal

«Require un coñecemento moi directo das emocións a transmitir»

La banda sonora de Endaterra tiene el sello de Ismael Marcos, también director de los gaiteiros, y del camariñán Fran Barcia. En el vídeo de presentación de este espectáculo, indica Barcia desde su faceta de compositor: «Traballar compoñendo a música para un espectáculo con dramaturxia en directo require un coñecemento moi directo das emocións que o artista e creador, neste caso Quique, quere transmitir. As músicas foron traballadas dende ese punto de vista, intentando potenciar esas emocións concretas, a través dunha serie de temas que se repiten ao longo da obra, pero con variacións para que se adaptaran á emotividade de cada escena e momento».

Felipe Sar
Felipe Sar

«Bebe da fonte orixinal e devólvese ao pobo en forma de espectáculo»

«O coro de Xacarandaina tiña que ter unha sonoridade propia (...) Que soe a terra, a tradicional», dice el muxián Felipe Sar en ese avance de Endaterra. Él dirige este coro en el que, contaba ayer, hay voces de Cabana, Corme, Zas... «É unha oportunidade fantástica para aprezar a música e o baile tradicional seguindo o fío dunha historia na que non se perde a esencia pura da raíz, a terra e o enxebre», indica. Confluyen elementos del Camiño y de Galicia, se muestra un patrimonio inmaterial rico: «As diferentes sonoridades non perden a esencia do noso (...). Endaterra é unha historia dos galegos e para os galegos que bebe da fonte orixinal e que se devolve ao pobo en forma de espectáculo».

Lucía Naya Varela
Lucía Naya Varela

«É un espectáculo de moita riqueza cultural, nos bailes, nos cantos...»

La caionesa Lucía Naya, al igual que su hermano Andrés, o la también caionesa Helena Blanco, además de la baiesa Alba Freijeiro, forman parte del grupo de baile de Xacarandaina en Endaterra. «É un espectáculo de moita riqueza cultural», decía ayer Lucía (1997), que da dos ideas clave. Una, el reto que ha sido este proyecto, las necesarias disciplina y constancia en el baile, y otra, «que a veces se esquece, e é que todo o que facemos ten un significado anterior ao noso tempo». Aguarda con la «inevitable emoción» esta actuación en Dumbría...: «Seguro que co paso de galas aprenderemos a disfrutar aínda máis».

La zasense Ángela Costa
La zasense Ángela Costa BASILIO BELLO

«Hai moito traballo detrás das pezas que estivemos preparando todo este tempo»

Parte del grupo vocal de Endaterra son las pandereteiras de Xacarandaina, dirigidas por Ana Edreira, y entre las que está la zasense Ángela Costa: «Levo anos tocando co grupo, pero nunca participara nun espectáculo así. É unha sensación moi boa, por desfrutar del e por demostrar que o Camiño está aí», explica. Ochenta personas sobre el escenario no es cosa fácil: «Hai tensión, carreiras para o cambio de vestiario... Moito traballo detrás das pezas que estivemos preparando todo este tempo», señala. Piezas en las que se ha tratado de respetar las formas de tocar e incluso el habla de cada lugar. Horas de ensayo tras las que es «gratificante» ver los pabellones llenos: «Isto vívelo».

La vimiancesa Tania Caamaño.
La vimiancesa Tania Caamaño. ANA GARCIA

«Empezo a chorar nada máis escoitar as primeiras notas»

La vimiancesa Tania Caamaño, durante años ligada a Xacarandaina, colaboró en Endaterra aportando su voz para esa banda sonora compuesta y creada para la ocasión. No integra el coro, sino que su voz se escucha en esas piezas entre escenas. «Fíxome unha ilusión enorme. Dígoche que empezo a chorar nada máis escoitar as primeiras notas. É moi emocional». Caamaño loa Endaterra: «É especial, Quique di que é moi da Costa da Morte e iso é real. As músicas, os espazos. A empatía desde o minuto cero é directa, formas parte da historia». Tania fue al estreno en Santa Comba y repetirá mañana: «Vou de asistente e levo media familia».

Los datos básicos para disfrutar de Endaterra en Dumbría

  • Cuándo y dónde. Mañana, sábado 15 de octubre, a las 21.30 horas, en el pabellón de O Conco. Conviene llegar con tiempo. Las puertas se abren a las 21.00 y es un espectáculo para ver de principio a fin. 
  • Las entradas. Es gratuito, pero hay que reservar entradas, en el Concello, en las Casas Culturais o en el teléfono 98 744 001.